و کنوانسیون ضد تبعیض نژادی در پاراگراف ۱ ماده ۶ ↑
- Absolute universality ↑
- البته با توجه به اینکه در برخی کشورها محاکمه غیابی در خصوص جرایم مهم معتبر شناخته نشده است، اعمال صلاحیت جهانی متعاقب حضور فرد در کشور به اجرا در می آید لکن دولت می تواند به محض اطلاع از وقوع جرم بین المللی، نسبت به آغاز تحقیق و تعقیب اقدام نموده، محاکمه را به حضور مرتکب موکول نماید. ↑
- Relative Universality ↑
- Impunity ↑
- Ne bis in idem ↑
- همچون تهدیداتی که متعاقب اعلام جرم علیه سران آمریکاو رژیم صهیونیستی در بلژیک علیه این این کشور صورت گرفت و از جمله بیان شد که مقر نهادهای بین المللی که خود منشایی برای تامین قدرت و منافع بلژیک در عرصه بین المللی است از آن کشور خارج خواهد شد. ↑

- در این پرونده که به نام وزیر امور خارجه کنگو، یرودیا، شهرت دارد ، دولت بلژیک در ۱۱ آوریل ۲۰۰۰ ، اقدام به تعقیب و صدور حکم بازداشت یرودیا نمود درحالی که وی همچنان در مقام وزارت امور خارجه در حال ایفای نقش بود. بلژیک با نفی اعتبار مصونیت بین المللی در مواقع ارتکاب جنایت بین المللی، صادر نمود. النهایه، پس از اقامه دعوای کنگو علیه بلژیک، دیوان با بر حق دانستن کنگو، تلویحا وجود رابطه میان جنایت ارتکابی با دولت رسیدگی کننده را لازم دانست. ↑
- برای مطالعه بیشتر در باب مساله صلاحیت در حقوق بین المللی کیفری ر.ک : علی خالقی، جستارهایی از حقوق جزای بین الملل، موسسه مطالعات و پژوهش های حقوقی شهر دانش، چاپ اول ۱۳۸۸ صص ۲۵ تا ۴۸ ↑
- مواد ۴۹ ، ۵۰، ۱۲۹ و ۱۴۶ کنوانسیونهای چهارگانه ژنو تکلیف به تعقیب را متوجه دولتها نموده است و در عین حال به دولت محل دستگیری مرتکب حق داده است که یا خود به محاکمه مرتکب بپردازد و یا مرتکب را به یکی از دولتهای متعاهد تحویل دهد البته به شرطی که آن دولت پرونده ای در خصوص فرد مزبور تشکیل داده باشد.
بند ج/۳ از قطعنامه Krakow مقرر داشته است که دولت محل دستگیری فرد باید پیش از اعمال صلاحیت جهانی از دولتهای محل وقوع جنایت و دولت متبوع مرتکب استعلام نماید که آیا برای تعقیب و محاکمه فرد مورد نظر آمادگی دارند و یا خیر. در صورتی که صراحتاً دولتهای مزبور تمایل و توانایی به اجرای صلاحیت نداشته باشند سپس دولت محل دستگیری اقدام به رسیدگی خواهد نمود.
نگاه کنید به:
www.idi-iil.org/idiE/resolutionsE/2005-kra-03-en.pdf ↑
- Year Book of Internacional Law Commission 1992, Vol 2, A/CN.4/SER.A/1992/Add. 1 p 52, Para 7. ↑
- Jan England ↑
- البته در مقام تشکیک نسبت به این موضوع می توان گفت که ماده ۸۰ اساسنامه الزامی برای دولتها در رعایت میزان مجازات منطبق با موازین اساسنامه ایجاد نکرده است. ↑
- Report of the ad hoc committee on the establishment of an International court, 1995, A/50/22 Para. 92 ↑
- قاضی (شریعت پناهی)، دکتر ابوالفضل، بایسته های حقوق اساسی، نشر میزان چاپ چهاردهم، بهار ۱۳۸۳ صفحه ۷۷ ↑
- شریفی طرازکوهی، حسین، قواعد آمره و نظم حقوقی بین‌المللی، انتشارات وزارت امور خارجه، تهران، ۱۳۷۵، ص ۲۳ ↑
- پیشین، ص ۲۷ ↑
- آنتونیو کاسسه، حقوق بین الملل در جهانی نامتحد، ترجمه مرتضی کلانتریان، (تهران – ۱۳۷۰) ص ۶۰ به بعد ↑
- بیگ زاده، ابراهیم، بررسی جنایات نسل کشی و جنایات بر ضد بشریت در اساسنامه دیوان کیفری بین المللی، از مقالات کتاب آل حبیب، اسحاق، پیشین، ص ۶۸ ↑
- ضیایی بیگدلی، ضیایی بیگدلی، محمدرضا، حقوق بین الملل عمومی، انتشارات گنج دانش، (تهران - ۱۳۷۴) ص ۱۲ ↑
- قاضی (شریعت پناهی)، دکتر ابوالفضل، پیشین، صفحه ۷۹ ↑
- استانیسلاو پلاوسکی، اصول اساسی حقوق بین الملل کیفری، ترجمه دکتر علی آزمایش، جزوه درسی کارشناسی ارشد حقوق بین الملل، سال تحصیلی ۸۳-۸۲، دانشکده حقوق دانشگاه تهران، صص ۷۵ و ۷۶٫ ↑
- Report of the united nations secretary general pursuant to the statement adopted by the summit meeting of the security council on 31^st January 1992, A/47/277- S/24111 Para 17. ↑
- حتی اگر نگوییم که مفهوم حاکمیت مطلق تغییر کرده است لااقل باید بگوییم که اساسنامه دیوان بین المللی کیفری در فرازهایی به ویژه مقررات ناظر بر اصل صلاحیت تکمیلی و نفی مصونیت، مدعی آن شده است. ↑
- برای مطالعه بیشتر در ارتباط با جنبه های ایجابی الحاق دولتها به دیوان ر.ک:
Tamas Vince Adani, international relations and introduction to international criminal court, Articles to symposium on complementarity in The University of Amsterdam 2009
و : فخر بناب، الحاق ایران به اساسنامه رم برای تاسیس دیوان کیفری بین المللی موانع و مقتضیات، رساله دکتری دانشگاه تربیت مدرس ۱۳۸۵ ↑
- در اسناد بین المللی متعددی از جمله کنوانسیون ضد تبعیض نژادی در پاراگراف ب از ماده ۴ ،کنوانسیون اول ژنو در پاراگراف دوم ماده ۴۹ ، کنوانسیون دوم ژنو در پاراگراف ۲ ماده ۵۰ ، کنوانسیون سوم ژنو در پاراگراف دوم ماده ۱۲۹ ، کنوانسیون چهارم ژنو در پاراگراف دوم ماده۱۴۶ و کنوانسیون ضد تبعیض نژادی در پاراگراف ۱ ماده ۶ و دیباچه اساسنامه دیوان، بر تعهد نخستین دولت بر تعقیب و کیفر مرتکبان جنایات بین المللی در مراجع ملی تاکید ورزیده اند ↑
- به نحوی که منشور ملل متحد در ماده ۲ به این مهم تصریح نموده است:
« ماده ۲- سازمان و اعضای آن در تعقیب مقاصد مذکور در ماده اول بر طبق اصول زیر عمل خواهند کرد:
۱-     سازمان برمبنای اصل تساوی حاکمیت کلیه اعضاء آن قرار دارد. ……
۷-   هیچیک از مقررات مندرج در این منشور، ملل متحد را مجاز نمی‌دارد در اموری که ذاتاً جزو صلاحیت داخلی هر کشوری است دخالت نماید و اعضاء را نیز ملزم نمی‌کند که چنین موضوعاتی را تابع مقررات این منشور قرار دهند لیکن این اصل به اعمال اقدامات قهری پیش‌بینی شده در فصل هفتم لطمه وارد نخواهد آورد.» ↑
- Michael. J. Struett, The transformation of state sovereignty rights and responsibilities under the Rome statue for the ICC, Chapman L. Rev, Vol. 8 (2005) P. 182 ↑
- دیوان بین المللی دادگستری در رای مورخ ۲ فوریه ۱۹۷۰ ، در قضیه بارسلونا تراکشن (اسپانیا – بلژیک) نظر روشنگرانه ای ارائه نمود که ناظر بر تقسیم دوگانه تعهدات بین المللی دولتها میباشد و بر اساس آن بعضی از تعهدات دولتها بدلیل اهمیت آن برای جامعه بشری به گونه ای است که کلیه کشورها در رعایت و اجرای آن ذینفع هستند . دیوان در این رای مقرر نمود که : باید یک تفکیک اساسی فیمابین تعهدات دولتها نسبت به جامعه جهانی در کل و تعهدات دولتها در مقابل یکدیگر در چارچوب روابط دیپلماتیک انجام داد . تعهدات دسته اول ، به لحاظ ماهیت شامل کلیه دولتها میشوند . نظر به اهمیت این حقوق کلیه دولتها میتوانند برای حفظ آنها دارای منفعت حقوقی باشند وچنین تعهداتی را تعهدات عام الشمول میگویند .
دیوان بین المللی دادگستری در قضیه بارسلونا تراکشن ، تعهداتی را عام الشمول اعلام نمود که مانع شدیدترین نقض حقوق بشر میشوند . این تعهدات از غیر قانونی دانستن تجاوز ، نسل کشی و همچنین از اصول و قواعد مربوط به حقوق بنیادین انسان از جمله حمایت بر ضد برده گیری و تبعیض نژادی ناشی میگردند .
این رای دیوان بین المللی دادگستری از این نظر خیلی مهم است که صریحا تمایز آشکار و بنیادی بین قواعد آمره و دیگر قواعد عادی حقوق بین الملل را به رسمیت شناخته است که تعهدات مبتنی بر قواعد آمره به علت اهمیت موضوع آن ، مربوط به تمام جامعه بین المللی میباشد و همه دولتها در حفظ و حراست آنها ذینفع هستند .
دیوان در رای خود مصادیقی را بیان نموده است که البته فهرست کامل این تعهدات در قبال جامعه بین المللی نمیباشد اما بدیهی است که یا اقدام یک دولت برای نقض حقوق اساسی و بنیادین بشر در قالب جنایات بشریت یا ژنوسید ، نقض قواعد آمره به حساب می آید .
مفهوم “جامعه بین المللی در کل” یکی از جنبه های مهم ، رای دیوان در قضیه بارسلونا تراکشن است و به نظر میرسد که منظور از “جامعه بین المللی در کل” جامعه بشری است . زیرا اشاره ای که دیوان در ارتباط با مفهوم تعهدات عام الشمول در کلیت جامعه بین المللی ، به حقوق بنیادین شخص انسان (حمایت بر ضد برده داری و تبعیض نژادی و ارجاع به اسناد بین المللی در مورد اصول و قواعد مربوط به حقوق اساسی بشر) داشته است نشان میدهد که از نظر دیوان ، جامعه بین المللی ، جدای از دولتهای تشکیل دهنده آن وجود دارد. در نتیجه دیوان با این رای خود موجب تقویت تصور حاکمیت جامعه بشری و بشریت شده است . در واقع جامعه بشری بر فراز جامعه بین المللی قرار گرفته ، اما چون سازمان یافته نیست لذا مجبور است مدام بر ساختار جامعه بین المللی دولتها فشار آورد تا آن را دگرگون ( یعنی انسانی ) سازد . همچنین توجه به این واقیت نیز مهم است که مفهوم “جامعه بین المللی دولتها در کل ” ( موضوع ماده ۵۳ کنوانسیون حقوق معاهدات ۱۹۶۹ ) ، در رای دیوان به “جامعه بین المللی در کل ” تغییر یافته است ، زیرا در گذشته انسانها به واسطه دولتهای مطبوع خود شناخته میشدند (که البته هنوز هم کاربرد دارد ) و هیچ گونه سمت مستقلی یرای ایشان متصور نبود اما اهمیت حقوق بشر نشانگر این است که دولت ، انسانی شده است و دولتها متعهد به احترام و تضمین حقوق و آزادیهای بنیادین بشر گشته اند . تا آنجا که یکه از معیارهای مهم ارزیابی نظامهای سیاسی میزان پایبندی دولتها به موازین حقوق بشر شمرده میشود .
بنابراین ، نظم حقوفی جدید موسوم به سیستم جدید حمایت بین المللی از حقوق بشر است که در آن منافع متعارض بین افراد و دولتها مطرح میباشد و به عنوان راه حل ، حاکمیت غایی از آن جامعه بین المللی در کل و نه دولتهای منفرد معرفی شده است و نرمهای متعلق به این جامعه از اولویت برخوردار میباشد که از آن با عنوان نرمهای جهانی یاد میشود و متضمن منافع کل جامعه بین المللی است . این قواعد توسط اکثریت قریب به اتفاق دولتها پذیرفته شده است و دامنه جهانی دارند به این معنا که اکثریت قاطع دولتها یا در فرایند شکل گیری اسناد بین المللی ذیربط شرکت داشته یا بعدا آنها را تصویب کرده و به عنوان قواعد تخلف ناپذیر شناسایی نموده اند . این رویکرد همان تعبیر دیوان بین المللی دادگستری در قضیه بارسلونا تراکشن از دسته قواعد بین المللی است که قواعد آمره نامیده میشوند.
(به نقل از هاله حسینی اکبرنژاد، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی ص ۱۱) ↑
- دیوان در نظر مشورتی ۱۸ می ۱۹۵۱ ، در مورد اعتبار برخی شروط بر کنوانسیون منع و مجازات ژنوسید اگر چه به تعهدات عام الشمول اشاره نکرده ، اما عبارت پردازی آن دارای اهمیت ویژه و قابل توجهی است چرا که از مفاهیمی بهره گرفته که از عناصر ویژگی های قواعد آمره و تعهدات عام الشمول میباشند . دیوان در این نظریه مشورتی اعلام کرد : در کنوانسیون منع ژنوسید ، کشوهای متعاهد منافع خود را دنبال نمیکنند بلکه دولتها همه با هم ، فقط یک نفع مشترک دارند و آن اجرای مشترک اهداف عالیه ای است که فلسفه وجودی آن کنوانسیون را تشکیل و این کنوانسیون برای هدف انسانی و تمدن ساز تصویب شده است ، زیرا از یک سو میخواهد وجود حتی برخی از گروه های انسانی را حفظ کند و از سوی دیگر ، اساسی ترین اصول اخلاقی را اعلام و برای آن ضمانت اجرا در نظر میگیرد . چنین هدفی شناخت گستره جهانی کنوانسیون را الزامی میکند .
بر همین اساس ، دیوان اعمال حق شرط نسبت به کنوانسیون منع ژنوسید را از سوی دولتها غیر قانونی دانسته زیرا ژنوسید مغایر با قواعد اخلاقی و مخالف با روح و اهداف ملل متحد است . همچنین اصول در کنوانسیون ، از جمله اصولی قلمداد شده است که کلیه دولتها را صرفنظر از هر گونه تعهد قراردادی متعهد میکند . بنا بر نظر دیوان ، ممنوعیت ژنوسید مطمئنا یک موضوع نظم عمومی است که از درجات عالی برخوردار بوده و مبتنی بر اخلاق انسانی و وجدان حقوقی جامعه بین المللی است .
(به نقل از هاله حسینی نژاد، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی ص ۱۰ ) ↑
دیوان بین المللی دادگستری در قضیه ساخت دیوار حائل خاطر نشان کرده که دولتها در عملیات نظامی و شبه نظامی که در خاک خود یا در خارج از قلمرو سرزمینشان انجام دهند اساسا میبایست به تعهدات خود بر طبق حقوق بین الملل عرفی پای بند باشند و اصول مندرج در منشور ملل متحد تا حدی انعکاس دهنده حقوق بین الملل عرفی است . در این پرونده اسراییل به بهانه های مختلف از ایفای تعهدات بین المللی خود بر طبق حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه در سرزمینهای اشغالی فلسطین استکناف نموده است . همچنین مدعی بود که میثاق بین المللی حقوق مدنی – سیاسی و میثاق بین المللی حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی که به امضای اسراییل نیز رسیده اند در سرزمینهای اشغالی قابل اعمال نمیباشند و اسراییل خود را ملزم به رعایت هیچ یک از میثاقها در سرزمینهای اشغالی نمیداند زیرا هدف اصلی این معاهدات حقوق بشری حمایت از افراد در برابر دولت متبوعشان آن هم در زمان صلح می باشد دیوان در این قضیه در رابطه با ماهیت قواعد حقوق بشری تصریح می کند که حمایت های مذکور در میثاق های بین المللی حقوق بشر در زمان جنگ متوقف نمی شود و دولتها باید حقوق افراد انسانی را هم در زمان صلح و هم در زمان جنگ رعایت نمایند. و بر همین مبنا اقدام اسراییل به ساخت دیوار حائل در سرزمینهای اشغالی را نقض جدی حقوق بشر افراد ساکن در آن منطقه از جمله حق انتخاب اقامتگاه ، حق تردد آزادانه و دیگر حقوق قلمداد کرده است .
(به نقل از هاله حسینی اکبرنژاد، پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی ص ۱۲) ↑
- موید قاعده آمره بودن jus cogens حقوق بشر دوستانه بین المللی. ↑
-موید قاعده عام الشمول بودن obligation of erga omnus ↑
-برای ملاحظه مفهوم قاعده آمره ر.ک : ماده ۳۵ کنوانسیون معاهدات وین ۱۹۶۹ ↑

درم: استعاره از نقش های دایره ای شکل پر طاووس.
۵۷۷- آشیان من از اصابت تیرهای بسیار که از جنس نی است ، برایم حکم قفس پیدا کرد.

معمول بود که از تیر و نی قفس می ساختند.
۵۷۸- گردانیدن چشم: اشاره دارد به گردش چشم به هنگام غمزه و عشوه.
گردانیدن بیمار به معنای پهلو به پهلو کردن اوست .
«بیمار» هم با پهلو به پهلو گرداندن و هم با چشم تناسب دارند.
۵۷۹- نافه آهو آنقدر در توصیف زلف مشکین محبوب سخن گفت که به قول معروف بر زبانش مو در آورد، ولی از سخن گفتن باز نایستاد.
مو بر زبان آمدن: کنایه از پر حرفی زیاد.
مو بر زبان آمدن دارای آرایه اغراق است.
۵۸۰- آهوی آهوگیر: آن آهویی است که آهوان آموخته را در جرگه آهوان صیاد رها می کند و آنها را به همراهی خود نزدیک دام صیّاد می آورد و با این حیله دیگر آهوان را صید می کند. اگر آهویی فرار کند آهوی آموخته مجدداً آن را نزدیک دام می آورد. (شارح)
نوبت آب در اصطلاح برزگران || آب گردش: تیز رفتار.-۵۸۱
آب گردش مرکبی کز چابکی هنگام تک نعل سخت او ز خاک نرم می گردد غبار
(زارقی)
گردش پستی آب و هوا .تغییر آب و هوا که بیمار را از جایی به جای دیگر می برند . صاحب مصطلحات این بیت را سند آورده است:
غم برفت از دل می بی غش به فریادم رسید
چاره ای آخر به گردش بود بیمار مرا
۵۸۳- پخته گردی و با تجربه شوی.
۵۸۴- از آنجا که اغلب برای رفع سودا داغ بر سر شخص دیوانه می زدند .
قدم از سر کردن: کنایه از شوق و ذوق بسیار داشتن برای رسیدن به مقصد، با شتاب زیاد راه رفتن.
از آنجا که «قدم»برای دیوانه به جای پا از سر صورت می گیرد، بنا بر این زیر پا بودن آتش به اعتبار داغی که بر سرش می گذارند معنای حقیقی دارد.
۵۸۶- غش : کدورت و ناصاف، هر چیز کم بها که برای فریب در چیزی گرانبها می آمیزند مثل طلا و نقره و مس و یاقوت و شراب و جز اینها ؛ برای همین به می صاف ، بی غش می گویند.(فرهنگ فارسی معین)
خوش بود گر محک تجربه آید به میــان تا سیه روی شود هر که در او غش باشد
(حافظ)
۵۸۷- نقش نشاندن: نشان و اثر گذاشتن در روی زمین ، و این معنی اصلی کلمه است . (از متن اللغه(
استاده بودن: کنایه از نهایت آمادگی برای خدمتگزاری.
بر خوان تو استاده هر گوشه سلیمانی وز غایت مستی تو همکاسه مسکینی
(مولوی)
۵۸۸- مگسل از پس ماندگان: به فکر بازماندگان باش و آنها را فراموش نکن.
۵۸۹- اگر آرزوی کرامت و خرق عادتی را که اولیاء الله انجام می دهند داری ، به آنها خدمت کن.
۵۹۰-«یاقوت » اسم خاص ، نام خوشنویسی که در خط استاد بود.
رگ لعل: خطی که در جرم لعل ایجاد می شود و سبب کم قیمتی آن است.
معنی بیت: هر کسی که ذهنش که مدرکه بینایی و شناسایی اوست خط تازه رسته صورت تو را دیده باشد ، خط یاقوت را در برابر خط زیبای تو همچون رگ لعل زشت و ناقص می پندارد.
جناس تام در لفظ «خط».
یاقوت: ایهام تناسب دارد با لعل.
۵۹۱- وسوسه: پیدا شدن اندیشه بد در دل.(فرهنگ فارسی معین)
بیضه فولاد : فولادی که آن را به صورت بیضه یا تخم پرنده درآورده باشند.
یعنی اگر زر انسان بخیل همچون زرده بیضه فولاد در کمال حفاظت باشد، باز هم دل ممسک از دادن آن زر بیقرار می شود و همچون مرغ زندانی در قفس شروع به تپیدن می کند.
۵۹۴- آستین بر خلاف این که اشک چشم را پاک می کند ، شعله شمع را خاموش می کند ، بنابراین دشمن شمع است و نمی توان از آن انتظار مهربانی داشت.
۵۹۵- آن رشته که در میان شمع وجود دارد ،باعث روشنایی شمع می‌شود.
۵۹۶- همه مصراع‌های اشعار من در حدّ خود از نظر معنی و مضمون دارای مساوات هستند.
۵۹۸- سپر انداختن: عاجز شدن . (برهان ) (شرفنامه)
هم سفرانــــش سپــــر انداختند بـــال شکستنـــــد و پر انداختند
(نظامی)
منظور از طرف شدن، مقابله و روبه‌رو شدن عاشق با مژگان دراز معشوق است.
۶۰۴- دل به تنگ آمدن: کنایه از آزرده و اندوهگین شدن.
گره در کار افتادن : مشکل شدن کار. پیچیده شدن آن . دشوار شدن شغل . (دهخدا)
گـــرچه افتاد ز زلفش گرهی در کارم همچنـان چشم گشاد از کرمش میدارم
(حافظ)
ناخن غنچه : عبارت است از برگ های سبزی که در زیر غنچه گل قرار دارد و گلبرگ‌های تو در توی گل درون آن جای می گیرند که شبیه به ناخن است.

فعالیت هایی را که گردشگر به عنوان بخشی از سفر انجام می دهد نظیر خرید کالاهای مختلف و تعامل میان میزبان و مهمان را نیز در بر می گیرد. به طور کلی می توان هرگونه فعالیت و فعل و انفعالی را که در جریان سفر یک سیاحتگر اتفاق می افتد را گردشگری تلقی کرد(چالی، مونا،۱۳۸۸ ).
بازاریابی گردشگری^[۱۰] :
بازاریابی گردشگری یک روند مدیریت  فنی شامل پیش‌بینی نیازها و جلب رضایت گردشگران فعلی و آتی است، به طوری که شرکت‌های مسافرتی و عرضه کنندگان را در رقابت با یکدیگر قرار داده است(کاتلر، ۱۹۹۴).
خدمات گردشگری^[۱۱]:
خدمات شامل تمام فعالیت های اقتصادی است که نتیجه آن یک کالا و یا ترکیب فیزیکی نیست ، معمولا در زمان تولید مصرف می شوند و ارزش افزوده ایجاد می کنند (مانند راحتی ، سرگرمی ، سلامتی،و…) که اساسا برای کسانی که آن را برای اولین بار خریداری می کنند ، نگرانی ناملموسی است (دهدشتی و فیاضی، ۱۳۹۰).

روش های قیمت گذاری خدمات
قیمت گذاری مبتنی بر هزینه^[۱۲]
دراین روش شرکت ها برای رسیدن به اهداف خود از قیمت گذاری کل هزینه و یا قیمت گذاری بر اساس هزینه نهایی استفاده می کنند.بعضی از شرکت های گردشگری ترکیب و آمیخته ای از قیمت گذاری نهایی و هزینه کل را که بر مبنای سطح مخارج ثابت و میزان نوسانات تقاضا استوار گردیده است.این روش عوامل متعددی به ویژه بخش های مختلف بازار در پرداخت، درجه فصلی بودن و نیاز به مشارکت در هزینه های ثابت بالا را در بر می گیرد. قیمت گذاری نهایی به هزینه هایی توجه دارد که با افزایش مشتریان زیاد می شود و هزینه های ثابت را کنار می گذارد( لس لومسدن^[۱۳] ،۱۹۹۷).
قیمت گذاری مبتنی بر رقابت^[۱۴]
این روش در شرایط رقابت گسترده به چشم می خورد.بنگاه های پیشرو روند قیمت گذاری را تعیین و دیگران این الگو را دنبال می کنند، یعنی در واقع از آن الگوی قیمت تبعیت می کنند .گاهی از این اقدام تحت عنوان قیمت گذاری بر اساس نرخ معمول یاد می شود.(همان ماخذ)
مناقصه رقابتی
این روش یکی از مهم ترین روش های قیمت گذاری در صنعت گردشگری است . در زمان ارائه خدمات تغذیه، امکانات حمل و نقل و سایر بخش های عملیاتی تعدادی از شرکت های گردشگری به بنگاه عرضه کننده یا امضا کننده قرار داد پیشنهاد مناقصه می دهند.هر چند که بیشتر مزایده ها بعدی کیفی دارند ، بیشتر تصمیمات بر اساس قیمت گرفته می شود.یعنی پایین ترین حد مزایده ، در قرارداد برنده است(همان ماخذ).
قیمت گذاری بازارگرا
در این روش، قیمت گذاری باید با سایر جنبه های راهبرد بازاریابی ارتباط تنگاتنگی داشته باشد.قیمت، وضعیت یابی و فعالیت های تبلیغاتی سه عامل مهم و پیوسته ای هستند که بسیاری از متصدیان بازار گردشگری از این روش استفاده میکنند(همان ماخذ).
۱-۹-۲)تعاریف عملیاتی واژگان
گردشگری
گردشگری عبارت است از فعالیت های افرادی که برای استراحت ، کار ودیگر دلایل به خارج از محیط سکونت معمول خویش سفر کرده و در آنجا اقامت می کنند.(بارنارد^[۱۵]،۱۹۹۶)
بازاریابی گردشگری
بازاریابی در گردشگری یکی از ارکان اصلی در این صنعت می باشد . شامل تمامی فعالیت های مربوط به جذب بیشتر گردشگری باشد مانند تبلیغات ، قیمت گذاری. در بازاریابی کسب و کار، فروشندگان، کالاها، خدمات، و ارتباطات(تبلیغات) را روانه بازار می کنند و در عوض پول(از طریق خرید مشتریان)، اطلاعات پول مشتریان را دریافت می کنند. و ابزارهای بازاریابی بین بازاریابی کالا و خدمات مشتری است(گریسبی^[۱۶]،۱۹۹۷).
خدمات گردشگری
محصولات صنعت گردشگری از جنس خدمات هستند . و اغلب جداسازی محل تولید و مصرف محصول فراهم نیست . و گردشگری خدماتی از قبیل بازدید ازمکان،اقامت،پذیرایی و…دریافت می کنند(رنجبران و زاهدی،۱۳۸۹).
روش های قیمت گذاری خدمات گردشگری
روش قیمت گذاری مبتنی بر هزینه
روش قیمت گذاری مبتنی بر هزینه تامل تعیین هزینه های خدمات گردشگری بر اساس عواملی از قبیل هزینه امکانات فیزیکی،بهای تمام شده خدمات،مالیات برارزش افزوده، نوسانات ارز و مراکز گردشگری صورت میگیرد.سوالات پرسشنامه از ۱تا ۶براساس سنجش این روش تهیه شده است(فرزین،۱۳۸۶).
روش قیمت گذاری رقابتی
در روش قیمت گذاری رقابتی ،قیمت ها براساس وجود فضای رقابتی حاکم در بازار ، دخالت دولت واعمال محدودیت در این حیطه ،بنگاه های پیشرو خدمات گردشگری در مراکز گردشگری و اقامتی تعیین می شوند.که سوالات ۷ تا ۱۱ پرسشنامه بر اساس سنجش روش قیمت گذاری رقابتی تنظیم و محاسبه شده است (همان ماخذ).
روش مناقصه
درروش مناقصه درمراکز گردشگری موضوعاتی ازقبیل،باارائه قیمت های مناسب درمناقصات ومزایده های گردشگری درمناطق گردشگری باارائه خدمات گردشگری مانندتخفیفات جغرافیایی وبستن قرارداد های ارائه شده به این مراکزمطرح هستند.سوالات پرسشنامه از۱۲تا۱۷ روش قیمت گذاری مناقصه را بررسی می نماید(همان ماخذ).
روش بازار گرا
در روش بازار گرا قیمت خدمات گردشگری با توجه به شرایط اقتصاد جهانی ، محلی و منطقه ای با توجه به عوامل سیاسی کشورها تعیین می شود . سوالات پرسشنامه از ۱۸ تا ۲۴ براساس روش قیمت گذاری بازارگرا براساس موارد ذکر شده در تعریف این روش در تنظیم پرسشنامه به کار رفته اند(همان ماخذ).
فصل دوم
ادبیات نظری و پیشینه تحقیقات
گفتار اول: بازاریابی گردشگری
گفتار دوم: ماهیت و مفاهیم گردشگری و خدمات
گفتار سوم: قیمت گذاری در خدمات گردشگری
گفتار چهارم: گردشگری از دیدگاه مالی
گفتار پنجم: مطالعه موردی تحقیق
گفتار اول
بازاریابی گردشگری
۲-۱) بازاریابی
بازار صنعت گردشگری به سرعت در حال گسترش است و این صنعت به یکی از بزرگترین زمینه های کسب و کار در جهان مبدل شده است . افق های روشن ، مقاصد جدید ، گروه های تازه گردشگران و انواع رو به تکامل گردشگری همه وهمه نوید دهنده گسترش این بازار هستند (رنجبران و زاهدی،۱۳۸۹).
صنعت گردشگری بدون بازاریابی بسان پرنده بدون بال است و با ایجاد بازار های جدید در مناطق مختلف و با بهره گرفتن از جاذبه های گردشگری در مناطق گردشگری و با بهره گرفتن از روش های علمی قیمت گذاری در این مناطق بر روی خدمات گردشگری می توان باعث ایجاد اشتغال و افزایش درآمد منطقه و افزایش درآمد سرانه ملی شد . با بازاریابی در این حیطه و گسترش و شناسایی بازارهای جدید با ارائه روش های قیمت گذاری مناسب در خدمات گردشگری مناطق گردشگری می توان بهره مندی بالایی را از مناطق گردشگری بدست آورد.(هاشمیان،۱۳۸۳)
پیش از پرداختن به موضوع تحقیق ؛ روش های قیمت گذاری خدمات گردشگری ، ابتدا به محور مهمی در بحث تحقیق یعنی بازاریابی می‌پردازیم. بازاریابی واژه‌ای است که تعاریف متعددی از آن صورت گرفته است. فیلیپ کاتلر ـ که از او به عنوان پدر علم بازاریابی یاد می‌شود ـ بازاریابی را این گونه تعریف کرده است: بازاریابی هنر و علم شناسایی، خلق و ارائه‌ ارزش به منظور ارضای نیازهای بازار هدف، برای دستیابی به سود است. بازاریابی امیال و نیازهای ارضانشده را شناسایی می‌کند. همچنین ضمن تعریف و تخمین اندازه‌ی یک بازار تعریف شده، میزان سودآوری آن را نیز اندازه‌گیری می‌کند.(کاتلر،۳۱:۱۳۸۶).
موسسه‌ی بازاریابی آمریکا^[۱۷] نیز بازاریابی را این گونه تعریف کرده است؛ بازاریابی فرایند برنامه‌ریزی و اجرای مفهوم، قیمت‌گذاری، ترویج و توزیع ایده‌ها، کالاها و خدمات به منظور ایجاد مبادله است که مشتریان را ارضا کرده و اهداف سازمانی را هم برآورده می‌کند (گیلیگان ^[۱۸]و ویلسون^[۱۹] ،۳:۲۰۰۳). این نگرش به بازاریابی نوعی فرایند عملکردی برای بازاریابی قائل می‌شود، در حالی که نویسندگانی مانند دراکر و مک‌دونالد، بازاریابی را یک فلسفه‌ سازمانی می‌دانند که این نکته در تعاریف این دو از بازاریابی نیز بازتاب داشته است.
دراکر^[۲۰] (۱۹۷۳) بازاریابی را پایه‌ای تر از آن می‌داند که به عنوان یک عملکرد جدا و همتراز با دیگر عملکردها مانند تولید یا پرسنل در نظر گرفته شود. بازاریابی بعد مرکزی کسب و کار است. این به معنای دیدن کلیات کسب و کار با توجه به نتایج نهایی است؛ نگریستن از دیدگاه مشتری(رضایی نژاد،۱۳۶۸). مک‌دونالد^[۲۱] نیز بازاریابی را یک فرایند می‌داند که از طریق آن منابع کل سازمان به کار گرفته می‌شوند تا نیازهای گروه‌های منتخب مشتریان به منظور رسیدن به اهداف هر دو گروه، برآورده شود. از این رو بازاریابی، پیش از آن که مجموعه‌ای از فعالیت‌های عملکردی باشد، یک نگرش ذهنی است ( به نقل از پایان نامه سید محمد حسن حسینی).
همچنین تعاریفی از بازاریابی توسط مدیران مطرح ارائه شده است .بازاریابــی جریانی است که در طی آن فروشندگان و خریداران به همراه یکدیگر محیطی را فراهم می آورند تا بتوانند کالا و خدماتشان را مبادله یا قیمت گذاری( خرید و فروش )نمایند ( بوئل^[۲۲] ،۱۹۸۵). به نظر می‌رسد که کوتاهترین و گویاترین تعریف از بازاریابی را کاتلر و کلر^[۲۳] ارائه کرده باشند که بازاریابی یعنی : ” برآورده کردن سودبخش نیازها^[۲۴] ” (کاتلر و کلر، ۲۰۰۶).
۲-۱-۱) تعریف بازاریابی صنعت گردشگری
بازاریابی صنعت گردشگری عبارت است از : فرایند برنامه ریزی و اجرای مفهوم ،قیمت گذاری ، ترفیعات و توزیع ،ایده ها ،کالاها و خدماتی که سبب انجام مبادلاتی می شود که به واسطه آن اهداف سازمانی و فردی محقق می گردند. (رید و بوجنیک^[۲۵]،۲۰۰۶:۱۰) تعاریف متداول بازاریابی سرنخ های مفیدی را برای تحلیل ارائه می نماید . این تعاریف با تأکید بر روابط متقابل تولید کننده (کارپرداز) و مصرف کننده و نیز طبیعت ( ماهیت ) پویایی محیط ، دیدگــــاه هایی را پیشنهاد می کند . اما نکته حائز اهمیت این است که در این دیدگاه ها بیشتر روی بازاریاب تأکید شده است . به همین دلیل ضروری است که چهار عامل برجسته دیگر را که در تعریف پون ( ۱۹۹۳ ) از گردشگری نوین ( بازاریابی بی ثبت ، گسیخته و در عین حال پیشرفته ) در مقابل گردشگری کهن ( به عبارتی همان گردشگری سنتی مردم ) در دهه های پیشین مطرح شده ، در نظر گرفت (سقایی،۱۳۸۸).
۲-۱-۲)انواع بازاریابی
بازاریابی دارای دامنه بسیار گسترده ای است که تمام امور زندگی بشر را در بر می گیرد؛ زیرا طبق تعریفی که از محصول داشتیم محصول هر چیزی است که به نحوی نیاز یا خواسته ای را بر اورده سازد. با ابن تعریف می توان شخص، سازمان ،ایده ،مکان ، خدمت و هر نوع کسب و کار تجاری یا غیرتجاری را محصول قلمداد کرد؛ در نتیجه هر کدام از آنها نیاز به بازاریابی با مفهوم کامل و ابعاد گسترده آن دارد (ونوس و دیگران،۱۳۸۶).
۲-۱-۲-۱) بازاریابی (خودشخصی)
بازاریاب موفق کسی است که پیش از هر نوع فعالیت بازاریابی برای محصول یا سازمان بتواند توانایی های خود را بدرستی بشناساند. بازاریابی شخصی باعث افزایش اعتماد به نفس ، امیدو کامیابی افراد می شود . در این نوع بازاریابی باید حداعتدال را در نظر بگیریم وبا ترفندها، فنون و شیوه های اجرای آن آشنا باشیم (همان ماخذ:۳۷۳).
۲-۱-۲-۲) بازاریابی سازمان
بازاریابی سازمان یعنی تمام فعالیتهایی که باعث ایجاد، تغییر یا حفظ طرز تلقی، رفتار و برداشت مخاطبان نسبت به سازمان می شود . بازاریابی جدید بر این باور است که همه کارکنان شرکت با روحیه بازارگرایی همگانی ، بازاریابان سازمان هستندودرایجادذهنیت و تصویری مثبت ازسازمان در جامعه نقش مهمی دارند(همان ماخذ:۳۷۳).
۲-۱-۲-۳) بازاریابی مکان
یکی از مهمترین منابع درآمد بسیاری از کشورها یا شهرها جذب توریست یا «گردشگر» است. توانایی در بازاریابی مکانها ، بناها ، ساختمانهای تاریخی و تفرجگاهها ، نیازمند آشنایی با فعالیت های بازاریابی ویژه ای است که افراد خاصی می طلبد . بازاریابی مکان یعنی تمام فعالیتهای مربوط به آگاه کردن ، جلب نظر مردم و جذب آنها و تغییر طرز تلقی آنها از مکان ها و امکانات یک شهر ، منطقه یا کشور (همان ماخذ:۳۷۴).
۲-۱-۲-۴) بازاریابی خدماتی
در بسیاری از جوامع حدود ۳.۴ نیروی کار غیر کشاورزی در صنایع خدماتی فعالیت دارند و حدود ۲.۳ تولید ناخالص ملی را بر عهده دارند . شغلهای خدماتی در دوران رکود و کسادی بیش از شغلهای تولیدی فعالند . حدود۱.۲ پولهایی به مصرف کنندگان خرج می کنند برای امور خدماتی صرف می شود (همان ماخذ:۳۷۴).

حالت جرقه ای

حالت یونیزاسیون

حالت اشباع

حالت کرونا

حالت تاونزند

حالت شکست

حالت تابشی

شماره

۱۰

۱۱

۱۲

۱۳

نواحی

حالت تابشی غیر عادی

حالت انتقالی از تابشی به جرقه

حالت حرارتی

حالت حرارتی با جرقه

۳.۱ جنبه های کاربردی منابع توان پالسی در پلاسما
اولین کاربرد منابع توان پالسی در دهه ۱۹۶۰ در نیرو گاه های هسته ای و تسلیحات هسته ای برای تولید پالس های با ولتاژ مگاولت و توان های تراوات (۱ تراوات، ۱۰۰۰ گیگاوات است) و عرض پالس های چند ده نانو ثانیه تا چند صد نانو ثانیه برای تحریک شتاب دهنده های الکترونی پلاسما بوده است]۱۰[. محدودیت عناصر ذخیره کننده انرژی و نبود تکنولوژی کلیدزنی پالس قدرت، مانع از گسترش آن در حوزه های عمومی تر شده بود. اما هم اکنون با توسعه این منابع و بهبود تکنولوژی ساخت خازن ها، اندوکتانس ها و کلیدها، بسیاری از مشکلات در تولید پالس های قدرت، با انرژی بالا و قیمت مناسب برطرف شده است. اخیرا یکی از اهداف اصلی و کلیدی جهت افزایش راندمان و قابلیت اطمینان سیستم های توان پالسی ،استفاده مکرر از مولدهای توان پالسی باحداکثر توان در صنایع از جمله : صنعت مواد غذایی، معالجات پزشکی، آب و فاضلاب (تصفیه آب و…)، تولیدگازهای ازن ،بازیافت بتن ، سیستم احتراق ماشین بخار و کاشت یون در پلاسما می باشد]۱۱[. رایج ترین موارد استفاده از منابع توان پالسی می توان به : مولد مارکس ، کمپرسورهای پالسی الکترومغناطیسی ، عایق کاری ، خطوط انتقال و شکل دهی پالس اشاره کرد. هر چندکه مولدهای توان پالسی نیز با حداکثر توان به صورت وسیعی در مصارف نظامی و گداخت هسته ای مورد بهره برداری قرار می گیرد. هم چنین میدان های الکتریکی پالسی^[۲] کاربردهای مستقیم و غیر مستقیم بسیاری در صنعت دارند و اخیرا کاربرد این میدان ها در استریلیزه کردن مواد غذایی مورد توجه بسیاری قرار گرفته است]۱۲[. خلاصه ای از مشخصات منابع توان پالسی مورد نیاز برای کاربردهای متفاوت در جدول(۱_-۲) شرح داده است.

۴.۱مبانی عملکرد منابع توان پالسی مورد استفاده در پلاسما
اصول فناوری توان پالسی، از ذخیره سازی انرژی بیش از یک مدت زمان طولانی (معمولا ثانیه یا دقیقه) و سپس فرایند تخلیه انرژی الکتریکی را در طول کوتاه تر از زمان ذخیره انرژی (معمولا میکروثانیه یا نانوثانیه)انجام پذیرد.
جدول (۱_-۲) خلاصه ای از مشخصات منابع توان پالسی برای کاربردهای مختلف

ردیف

کاربردها

انرژی الکتریکی

طول پالس

حداکثرتوان پالس

توان متوسط

۱

فیزیک پلاسما با چگالی انرژی بالا

۲۰ مگا ژول

۱۰ نانو ثانیه

کمتر از ده ترا وات

۵ گیگا وات

۲

رادیو گرافی با پرتو الکترونی قوی

۲۰۰ کیلو ژول

۷۰ نانو ثانیه

(۱-۱۵)
از مجموع دو رابطه‌ی (۱-۱۴) و (۱-۱۵) می‌توان ضریب پوسته را به‌دست آورد [۱۸].
تعیین  : اگر زمان تولید قبل از بسته‌شدن چاه کم ‌باشد، با فرض اینکه افت فشار ایجاد شده به مرز مخزن نرسیده است از برونیابی نمودار نیمه لگاریتمی می‌توان مقدار فشار اولیه‌ی مخزن را به‌دست آورد.
اگر در زمان تولید افت فشار به مرز مخزن رسیده باشد (  به‌سمت یک میل کند) هر قدر هم زمان بستن چاه طولانی باشد باز هم به فشار اولیه نمی‌رسد -مگر اینکه آبده بسیار قوی داشته باشد- فشار به‌دست آمده ^٭ Pمی‌باشد حالت مذکور در شکل(۱-۶) نشان داده‌ شده‌است [۱۸].
شکل(۱- ۶): برونیابی نمودار هرنر برای به‌دست آوردن P* [۱۹]

ب- روش MDH
این روش زمانی کاربرد دارد که زمان تولید  نسبت به زمان بسته ماندن چاه طولانی باشد. به‌عبارت دیگر در زمان تولید افت فشار به مرز مخزن رسیده باشد. برای حالت مذکور معادله‌ی (۱-۱۶) کاربرد دارد.
(۱-۱۶)
با توجه به معادله‌ی (۱-۱۶) و از طریق رسم اختلاف فشار بر حسب log∆t می‌توان مقدار تراوائی و هدایت چاه را به‌دست آورد [۲۰-۱۸].
۱-۵-۲-۳-۲- آزمایش کاهش فشار(جریانی)
آزمایش جریانی عکس آزمایش خیزش فشار می‌باشد. در این آزمایش چاه بسته‌شده را با دبی ثابت برای تولید بازکرده و سپس اطلاعات فشار در برابر زمان ثبت می‌کنند. این آزمایش معمولا بلافاصله بعد از آزمایش خیزش فشار انجام می‌شود [۱۹].
نحوه‌ی تغییرات فشار نسبت به زمان در آزمایش جریانی در شکل (۱-۷) نشان داده‌است. از این شکل کاملاً واضح است که در آزمایش جریانی، فشار ته‌چاه در طول زمان، به‌طور پیوسته کاهش می‌یابد.
شکل(۱- ۷): نمودار تغییر فشار نسبت به زمان در آزمایش جریانی [۱۴]
معادله‌ی (۱-۱۷) تغییرات فشار بر حسب زمان را در چاه‌آزمائی جریانی، زمانی که نرخ جریان ثابت است را نشان می‌دهد. رابطه‌ی مذکور بر حسب واحدهای دارسی می‌باشد [۱۸].
(۱-۱۷)
(۱-۱۸)
که در آن E_i تابع انتگرال نمایی [۲۱] و  نفوذ‌پذیری هیدرولیکی نامیده می‌شود.
در صورتیکه  باشد (معمولاً قبل از ذخیره درون چاهی این اتفاق می‌افتد) تابع E_i را می‌توان به وسیله‌ی تابع لگاریتم طبیعی جایگزین کرد. رابطه مذکور به معادله‌ی (۱-۱۹) تبدیل می‌گردد.
(۱-۱۹)
چون در اغلب موارد از سیستم آمریکایی در محاسبات استفاده می‌شود رابطه‌ی (۱-۱۹) به‌صورت معادله‌ی (۱-۲۰) نمایان می‌شود.
(۱-۲۰)
از طریق شیب خط معادله‌ی (۱-۲۰) می‌توان میزان هدایت و تراوائی را از معادلات (۱-۲۱) و (۱-۲۲) به‌دست آورد.
(۱-۲۱)
(۱-۲۲)
مقدار ضریب پوسته نیز از طریق رابطه‌ی (۱-۲۳) قابل محاسبه است [۱۸-۱۰].
(۱-۲۳)
مشکلات چاه‌آزمائی جریانی
ثابت نگه‌داشتن دبی جریان در این نوع چاه‌آزمائی مشکل است. حتی اگر چاه پایداری داشته باشد.
زمانی که چاه تازه حفاری شده باشد یا اینکه چاه قبل از چاه‌آزمائی بسته و دوباره به جریان افتاده باشد، پایداری جریان چاه دشوار است [۱۸-۸و ۲۳-۲۲].
بیشتر اطلاعات چاه‌آزمائی از تحلیل خیزش فشار^[۲۶] حاصل می‌شود. تحلیل آزمایش جریانی^[۲۷] به نوسانات دبی تولیدی وابسته بوده و تغییر دبی باعث تغییرات فشار می‌شود که خطای تحلیل را زیاد می‌کند. در دبی صفر به علت عدم وجود نوسانات مشتق فشار، مشکل خطا وجود ندارد .اما به دلیل اهمیت داشتن تولید روزانه، بستن چاه به مدت دو یا سه روز برای انجام آزمایش‌ تا حدود زیادی امکان‌پذیر نیست و یا خیلی سخت است به همین دلیل مجهز کردن چاه‌ها به سیستم‌های هوشمند (چاه هوشمند) برای ثبت فشار و زمان و دبی تولید می‌تواند تا حدودی نیاز به انجام عملیات چاه‌آزمائی را برطرف می‌کند [۲۳].
۱-۵-۳- کاربرد نمودارهای مشتق در تحلیل آزمایشات چاه‌آزمائی
در بسیاری از موارد دیده شده‌است که نمودارهای مشتق خصوصیات مربوط به چاه‌آزمائی را خیلی بهتر از نمودارهای اصلی نشان می‌دهند. گاهی از یک نمودار مشتق می‌توان به چندین خاصیت مخزن پی‌برد که در حالت عادی برای هر یک از آنها نیاز به یک منحنی جداگانه می‌باشد [۲۹]. دقت نمودارهای مشتق (نمودار مشتق فشار در برابر زمان) از نمودارهای اصلی نیز بیشتر است [۱۱]. در واقع ۱نمودار‌های مشتق نیز یک نوع نمودار مدل هستند.
در مجموع ویژگی‌هایی از نمودار مشتق که باعث می‌شود که مشتق یک وسیله بسیار خوب برای تشخیص باشد عبارتند از:
تمام جریان‌ها را در یک نمودار می‌توان دید.
هر جریانی یک خط افقی یا یک خط با شیب n را آشکار می‌کند.
با بهره گرفتن از نمودارهای مشتق به‌طور همزمان log∆P بر حسب log∆t و log(dp/dt) بر حسب log∆t را می‌توان با یکدیگر مقایسه نمود. برای استفاده از نمودارهای مشتق معمولاً از زمان بدون بعد و فشار بدون بعد استفاده می‌شود [۲۹].
(۱-۳۵)
(۱-۳۶)
۱-۵-۳-۱- مثال‌هایی از کاربرد منحنی‌های مشتق فشار
در شکل (۱-۱۲) نمودار فشار بر حسب زمان اطلاعات زیادی را نشان نمی‌دهد ولی نمودار مشتق گویای این واقعیت است که چاه به یک مرز غیر‌قابل گذر مانند یک گسل غیر‌قابل نفوذ نزدیک است [۱۵].
P
PΔ
PΔ
شکل(۱-۸): دو برابر شدن شیب نشانگر وجود یک گسل [۱۵]
در شکل (۱-۱۳) نیز نمودار فشار بر حسب زمان اطلاعات خاصی را نشان نمی‌دهد اما نمودار مشتق آن تفاوت دو آزمایش جریانی و خیزش فشار را نشان می‌دهد که در آزمایش خیزش کاهش اختلاف فشار و در آزمایش جریانی افزایش اختلاف فشار وجود دارد [۲۰].
P