- Thomas Hobbs ↑
- فکوهى، خشونت سیاسى، ص ۲۱ ـ ۵۰ ↑
- ابن هشام ، ابو محمد عبدالملک ، سیره البنویه ، بیروت ، دارالفکر ، ۱۴۲۰ هـ ، ج ۱ ، ص ۲۱۰ ↑
- همان ، ج ۱ ، ص ۲۱۲ ↑
- همان ، ص ۳۱۴ ↑
- مطهری ، مرتضی ، تعلیم و تربیت در اسلام ، انتشارات صدرا ، چاپ بیست و سوم ، ۱۳۷۳ ، ص ۹۸ ↑
- احسان بخش، پژمان ، استاد مصباح و ده نکته در باب تئوری خشونت و تروریزم، کتاب نقد، ش ۱۴ و ۱۵، ص ۳۴۳ ↑
- ازجمله این افراد می توان به موارد زیر اشاره کرد : دیوید هیوم فیلسوف انگلیسی و هابرت رومی ( بررسی شیوه های تبلیغی مسیحیت علیه اسلام ، مرتضی نظری ، ص ۲۰۳ ) بازورت ( تصویر شیعه شناسی در دائره المعارف آمریکانا ، موسسه شیعه شناسی ، زیر نظر محمود تقی زاده ، ص ۳۴) ↑
- جمعی از نویسندگان، تساهل؛ آری یا نه ، قم، نشر خرم، ۱۳۷۷، ص ۱۵۶ ↑
- رشاد ، علی اکبر ، آسیب شناسی ادبیات اجتماعی معاصر با درنگی در باب خشونت و مدارا ، ص ۹ ↑
- نور آیه ۲ ↑
- جمعی از نویسندگان ، درس نامه فلسفه حقوق ، قم ، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی ، ۱۳۸۸ ، ص ۹۹ ↑
- مطهری، مرتضی ، جاذبه و دافعه علی علیه السلام ، تهران، انتشارات صدرا، چاپ نهم ، ۱۳۶۸ ، ص ۲۵ ↑
- داراب زاده ، محمد نوید ، اسلام ، خشونت و مدارای اخلاقی ، http://www.rasekhoon.net/article/show/680248/ ↑
- انبیاء آیه ۱۰۷ ↑
- فتح ، ۲۹ ↑
- برای نمونه می‌توان به نوع برخورد آن حضرت با نمایندگان قبیله ثقیف اشاره کرد که در سال نهم هجری و پس از غزوه تبوک، شش نفر به نزد پیامبر(ص) آمدند و شرایطی را برای پذیرش اسلام مطرح کردند. شرط اول آنها این بود که بتخانه طائف تا سه سال به حال خود بماند و آنها بت بپرستند که با مخالفت پیامبر مواجه شدند. آنها زمان را به یک ماه تقلیل دادند ولی باز حضرت نپذیرفت. دومین شرط آنها این بود که آنها را از نماز معاف بدارند، پیامبر نپذیرفت و فرمود: «لا خیر فی دین لا صلوه معه». تنها شرطی را که پیامبر پذیرفت این درخواست آنها بود که گفتند ماموریت تخریب بتخانه بر عهده ما نباشد که چون این مورد جزء اصول و مبانی نبود پیامبر پذیرفت. ( سیره ابن هشام ، ج ۲ ، ص ۹۶۷)

پیامبر اکرم(ص) در برخورد با مجرمان و حقوق مردم و اجرای حدود الهی از خود مماشات نشان نمی داد و با قاطعیت عمل می‌کرد. به عنوان نمونه می‌توان به برخورد ایشان با زنی از قبیله بنی مخزوم اشاره کرد که پس از اثبات سرقت توسط این زن، حضرت در صدد اجرای حد الهی برآمدند، و هرچه قبیله بنی‌مخزوم کوشیدند مانع اجرای حد شوند حضرت درخواست آنها را نپذیرفت و حد الهی را اجرا کرد.( صحیح مسلم، جزء ۹، ص۵۵ ، شماره ۳۱۹۷ ، بنا بر مکتبه الشامله ). «فانما هلک الذین من قبلکم انهم کانوا اذا سرق فیهم الشریف ترکوه و اذا سرق فیهم الضعیف اقاموا علیه الحد و انی و الذی نفسی بیده لو ان فاطمه بنت محمد سرقت لقطعت یدها» ↑
- بقره ، ۲۲۹ ↑
- توبه ، ۷۳ / تحریم ، ۹ ↑
- وَ قاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ الَّذِینَ یُقاتِلُونَکُم ( بقره ، ۱۹۰ ) - فإِنْ تَوَلَّوْا فَخُذُوهُمْ وَ اقْتُلُوهُمْ حَیْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَ لا تَتَّخِذُوا مِنْهُمْ وَلِیًّا وَ لا نَصِیرا (نساء ، ۸۹) - فَإِذَا انْسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُوا الْمُشْرِکِینَ حَیْثُ وَجَدْتُمُوهُمْ وَ خُذُوهُمْ وَ احْصُرُوهُم (توبه ، ۵) ↑
- قصص ، ۴ ↑
- قصص ، ۲۵ ↑
- نساء ، ۷۵ ↑
- نهج البلاغه، نامه ۴۷، ص ۵۵۹ ↑
- بقره ، ۱۹۳ ↑
- نهج البلاغه، خطبه ۹۳، ص ۱۷۳ ↑
- اسراء، آیه: ۴۴ ↑
- وَ لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاهٌ یا أُولِی الْأَلْبابِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُون (بقره ، ۱۷۹) ↑
- الزَّانِیَهُ وَ الزَّانِی فَاجْلِدُوا کُلَّ واحِدٍ مِنْهُما مِائَهَ جَلْدَه (نور ، ۲) ↑
- وَ السَّارِقُ وَ السَّارِقَهُ فَاقْطَعُوا أَیْدِیَهُما (مائده ، ۳۸) ↑
- افتخاری ، اصغر ، خشونت شناسی ، کتاب نقد، شماره ۱۴ / ۱۵، ص ۱۴ ↑
- بقره ، ۱۹۳ و انفال ، ۳۹ ↑
- توبه ، ۷۳ ↑
- نهج البلاغه ، خطبه ۹۳، ص۱۷۳ ↑
- فَإِنْ لَمْ یَعْتَزِلُوکُمْ وَ یُلْقُوا إِلَیْکُمُ السَّلَمَ وَ یَکُفُّوا أَیْدِیَهُمْ فَخُذُوهُمْ وَ اقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أُولئِکُمْ جَعَلْنا لَکُمْ عَلَیْهِمْ سُلْطاناً مُبِینا (نساء ، ۹۱) ↑
- بقره ، ۱۹۰و ۱۹۱ ↑
- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم (نساء ، ۵۹) ↑
- أَ فَلَمْ یَرَوْا إِلى‏ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنْ نَشَأْ نَخْسِفْ بِهِمُ الْأَرْضَ أَوْ نُسْقِطْ عَلَیْهِمْ کِسَفاً مِنَ السَّماءِ (سبأ ، ۹) ↑
- إِنْ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ إِلاَّ إِناثاً وَ إِنْ یَدْعُونَ إِلاَّ شَیْطاناً مَرِیدا (نساء،۱۱۷) ↑
- فَأَمَّا مَنْ طَغى‏ وَ آثَرَ الْحَیاهَ الدُّنْیا فَإِنَّ الْجَحِیمَ هِیَ الْمَأْوى (نازعات ، ۳۷ الی ۳۹) ↑
- إِنَّ جَهَنَّمَ کانَتْ مِرْصاداً لِلطَّاغِینَ مَآبا (نبأ ، ۲۱و۲۲) ↑
- مکارم شیرازی، نمونه، ج۲۶، ص۱۰۶ ↑
- نساء ، ۳۴ ↑
- مائده ، ۳۳و ۳۸ ، نور ، ۲و۴ ، آل عمران ، ۱۱۲ ↑
- نهج البلاغه ، نامه ۵۳، ص ۵۹۱ ↑
- مصباح یزدی ، محمد تقی ، اخلاق در قرآن ، تحقیق و نگارش محمد حسین اسکندری ، قم ، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ، ۱۳۸۰ج ۳ ، ص ۱۸۹ ↑

پیشینه پژوهش
۲-۱ اسکیزو فرنیا^[۲۱]
اختلال اسکیزوفرنیا اختلالی است که حداقل شش ماه به طول می انجامد و شامل یک ماه علائم مرحله فعال یعنی دو یا چند مورد از علائم هذیان ها، توهمات، تکلمم آشفته، رفتار کاتاتونیک یا آشفته آشکار یا علائم منفی می باشد. شیوع این اختلال یک درصد جمعیت عمومی و احتمال بروز آن بیش از همه در سنین ۱۶ الی ۲۵ سالگی وجود دارد. شیوع این اختلال در مرد و زن برابر است، هر چند که سیر بیماری در مردان و زنان تفاوت دارد. این اختلال در همه فرهنگها و طبقات مشاهده می شود، هر چند بنا بر نظر بعضی محققان در طبقه اجتماعی- اقتصادی پایین از فراوانی بیشتری برخوردار است (کاپلان^[۲۲]، ۲۰۰۲).
نشانه های شاخص اسکیزو فرینا در برگیرنده گسترده ای ازکژ کاری های شناختی و هیجانی است که شامل کژکاری ادراکی، تفکر استنتاجی، زبان و ارتباطات، بازنگر رفتاری^[۲۳]، عاطفه، سیالی و بارآوری تفکر و گفتار، قابلیت لذت بردن، اراده و انگیزه، و توجه است. در اسکیز و فرینا یک نشانه تنها که شاخص این بیماری باشد وجود ندارد، بلکه این تشخیص مستلزم شناسایی مجموعه ای از علائم و نشانه هایی است که با اختلال در کارکردهای شغلی یا اجتماعی همراه باشد (انجمن روانپزشکی امریکا، ۲۰۰۰).
از نظر DSM-IV-TR ملاکهای تشخیصی برای اسکیزوفرنی به شرح زیر می باشد:

الف) حداقل دوتا ازعلائم زیر در طی یک دوره یک ماه وجود داشته باشد (یا در صورت درمان موفق کمتر)
۱) هذیان
۲) توهم
۳) تکلم نابسامان
۴) علائم منفی یعنی تخت شدگی حالات عاطفی ،ناگویی،یا بی ارادگی .
ب) کژکاری شغلی واجتماعی: از زمان شروع اختلال به مدت قابل توجهی ،حداقل یکی از حوزه های اصلی کارکرد از قبیل شغل، روابط بین فردی، یا مراقبت از خود کاهش یابد.
پ) مدت : نشانه اختلال به مدت حداقل شش ماه ادامه داشته باشد
ت) رد کردن اختلال اسکیزو افکتیو و اختلال خلقی
ث) رد کردن سوء مصرف مواد و بیماری طبی عمومی
ج) ارتباط با اختلال نافذ رشد : در صورتی که حداقل یک ماه هذیان و توهم برجسته وجود داشته باشد کاپلان و سادوک (۲۰۰۷، ترجمه رضاعی،۱۳۹۰).
۲-۲- افسردگی اساسی MDD^[24]
اختلال افسردگی اساسی (که افسردگی یک قطبی نیز نامیده می شود.) بدون سابقه ای از دوره های مانیا، مختلط، یا هیپومانی رخ می دهد. دوره افسردگی اساسی باید حداقل دو هفته طول بکشد و بیماری که دچار دورۀ افسردگی اساسی تشخیص داده می شود. باید لااقل چهار علامت از فهرستی شامل تغییر اشتها و وزن، تغییرات خواب و فعالیت، فقدان انرژی، احساس گناه، مشکل در تفکر و تصمیم گیری، و افکار محدود کنندۀ مرگ یا خودکشی هم داشته باشد. این اختلال بالاترین شیوع طول عمر (حدود۱۷ درصد) را داشته است. میزان بروز سالیانه افسردگی اساسی ۵۹/۱ درصد (زنان ۸۹/۱ درصد)و مردان ۱/۱ درصد است کاپلان و سادوک (۲۰۰۷ ، ترجمه رضاعی، ۱۳۸۷).
تقریباً در سراسر جهان و در همه کشورها و فرهنگها دیده شده که شیوع این اختلال در زنان دو برابر مردان است. طبق فرضیات دلایل این تفاوت عبارت است از تفاوتهای هورمونی، اثرات زایمان، تفاوت فشار روانی- اجتماعی زنان و مردان، الگوهای رفتاری مربوط درماندگی آموخته شده^[۲۵].
متوسط سن شروع اختلال افسردگی اساسی حدود چهل سالگی است و حدود ۵۰ درصد از کل این افراد بیماریشان در سنین بیست تا پنجاه سالگی شروع می شود. این اختلال نیز ممکن است در کودکی یا پیری شروع شود. اختلال افسردگی اساسی بیشتر در افرادی پیدا می شود که هیچ ارتباط بین فردی نزدیکی ندارند و یا طلاق گرفته یا متارکه کرده اند (همان منبع).
همچنین هیچ ارتباطی بین وضعیت اجتماعی- اقتصادی افراد و اختلال افسردگی اساسی پیدا نشده است (همان منبع).
از نظر DSM-IV-TR ملاکهای تشخیصی برای افسردگی اساسی به شرح زیر می باشد:
حداقل پنچ تا از علائم زیر همزمان در یک دوره دو هفته ای وجود داشته باشد و نشانه تغییر در کار کرد قبلی باشد:
۱) خلق افسرده در اکثر اوقات روز و تقریبا همه روزها
۲) کاهش علاقمندی ولذت بردن از همه یا تقریبا همه فعالیت ها
۳) کاهش وزن (بدون اجرای رژیم خاصی)
۴) کم خوابی یا پر خوابی به طور تقریبا همه روزه
۵) سراسیمگی یا کندی روانی حرکتی در تقریبا همه روز ها
۶) احساس خستگی یا از دست دادن انرژی تقریبا همه روز ها
۷) احساس بی ارزشی با احساس گناه مفرط یا نامتناسب (حتی ممکن است هذیانی باشد)
۸) کاهش قدرت تفکر یا تمرکز ،یا احساس بلاتصمیمی ،تقریبا همه روزها
۹) افکار عود کننده ای درباره مرگ (نه فقط ترس از مردن ) کاپلان وسادوک(۲۰۰۷، ترجمه رضاعی،۱۳۹۰).
۲-۳ عملکرد اجرایی
عملکرد اجرایی^[۲۶] اصطلاحی کلی است که به تمام فرایندهای شناختی سطح بالا که در هدایت و کنترل رفتار نقش ایفا می کنند، اطلاق می شود (هیوز^[۲۷]، گراهام^[۲۸]، ۲۰۰۰). هرچند در میان پژوهشگران تعرف یکسانی از عملکرد اجرایی وجود ندارد و در تعاریف ارائه شده هر پژوهشگری بر برخی از جنبه های این عملکرد تاکید کرده است (سوچی^[۲۹]، ۲۰۰۹).
به طور کلی عملکرد اجرایی به عنوان فرآیندهای پیچیده ای تعریف می شود که در حل مسائل جدید به کار می روند. این فرایند شامل آگاهی از مسأله موجود و ارزیابی آن، تحلیل شرایط مسأله و فرمول بندی هدف های خاص، ایجاد مجموعه ای از طرح ها و نقشه ها به منظور مشخص کردن اعمال مورد نیاز برای مسأله، ارزیابی میزان تأثیر بالقوه نتایج بدست آمده، انتخاب و شروع طرح مورد نیاز برای حل مسأله، ارزیابی پیشرفت در جریان حل مسأله و تغییر طرح در صورت مؤثر نبودن، عدم توجه به طرح های غیر مؤثر و تغییر در جهت اجرایی طرح های مؤثرتر، مقایسه نتایج بدست آمده با نتایج قبلی (در صورتی که از طرح جدیدی متناسب با موقعیت مسأله استفاده شده باشد).
اتمام طرح هنگامی که نتایج حاصل رضایت بخش است و در نهایت حفظ طرح و بازیابی آن برای مواجهه با همان مسأله یا مسأله ای مشابه در آینده می باشد گراث- هارنات (۲۰۰۳ ، ترجمه پاشا شریفی و نیکخو،۱۳۸۶).
و همچنین لزاک، مفهوم عملکردهای اجرایی را در چهار مؤلفه اراده، طراحی رفتار، اعمال هدف مدار و عملکرد مؤثر بیان کرده است (لزاک، ۱۹۹۵).
عملکردهای اجرایی به عنوان واسطه میان مدارهای پیچیده عصبی شناخته شدند که ارتباط میان مناطق لب پیشانی را با سایر نواحی مغزی برقرار می کنند (باکستر^[۳۰]، ساکسن^[۳۱]، بردی^[۳۲]، اکرمن^[۳۳]، اسشوارز^[۳۴] و همکاران، ۱۹۹۷؛ لومباردی^[۳۵]، اندرسون^[۳۶]، سروکو^[۳۷]، ریو^[۳۸]، ۱۹۹۹؛ ماهن^[۳۹] و کوتچ^[۴۰]، ۲۰۰۱؛ کولت^[۴۱] و وندرلیندن^[۴۲]، ۲۰۰۲؛ میلر^[۴۳] و کامینگز^[۴۴]، ۲۰۰۷؛ بوکرا^[۴۵]، کلادیک^[۴۶]، جراک^[۴۷]، هالامک^[۴۸]، رکتور^[۴۹]، ۲۰۰۷؛ سوچی^[۵۰]، ۲۰۰۹).
تمام لوب پیشانی و به طور اختصاصی ناحیه پیش پیشانی پشتی- جانبی و کورتکس کمربندی قدامی برای تکالیف اجرایی از قبیل انتزاع و حل مسأله، راهبردهای جابه جایی، بازداری پاسخ ناکارآمد و انعطاف پذیری تفکرضروری هستند (کاوالارو^[۵۱]، کاوادینا^[۵۲]، میسترتو^[۵۳]، باسی^[۵۴]، ۲۰۰۳ و پالمر^[۵۵] و هتون^[۵۶]، ۲۰۰۰) به شکل ۲-۱ توجه کنید.
شکل ۲-۱تصویر لوب پیشانی جایگاه ضروری در عملکرد اجرایی
نقیصه های اجرایی در بیشتر موارد با آسیب منطقه پیشانی رابطه دارد، ضایعه کرتکس زیرقشری به ویژه ناحیه تالاموس یا ضایعه پراکنده ناشی از فقدان اکسیژن یا اثر حلالی های آلی نیز ممکن است اختلال اجرایی را سبب شود گراث- هارنات (۲۰۰۳ ، ترجمه پاشا شریفی و نیکخو، ۱۳۸۶).
راهبردهای سنجش کارکردهای اجرایی از راه ترکیب های مختلفی از مصاحبه، مشاهده رفتار و آزمون بالینی کوتاه و غیررسمی انجام می گیرد (همان منبع).
گلدبرگ^[۵۷] (به نقل از گرانت^[۵۸]، ۱۹۹۸) نارسایی­هایی حافظه و عملکردهای اجرایی در فرونتال را بارزتر از سایر نارسایی شناختی دانست. سایکین و همگان (به نقل از لیبرمن^[۵۹]، موری^[۶۰] ۲۰۰۱) یک مجموعه از آزمون شناختی را بر روی ۳۷ بیمار مبتلا به نخستین حمله اسکیز و فرنیا، ۶۵ بیمار مبتلا به اسکیزو فرنیا مزمن و ۱۳۱ فرد عادی اجرا کردند و دریافتند در هر دو گروه بیمار مبتلا به اسکیز و فرینا عملکرد اجرایی به طور برجسته ضعیف تر از افراد مبتلا به نخستین حمله اسکیز و فرینا بود (هیرش- استون^[۶۱]، و اینبرگر^[۶۲]، ۱۹۹۷).
از آنجا که دامنه عملکردهای اجرایی وسیع بود امکان ایجاد آزمون واحدی برای اندازه گیری همه آنها وجود نداشت و از این رو برای بررسی آنها آزمون های مختلفی طراحی شد، از متداول ترین آزمون عصب روانشناختی مورد استفاده برای سنجش عملکردهای اجرایی می توان آزمون کلمه و رنگ استروپ (کافمن^[۶۳]، کوپل استاتر^[۶۴]، دلازر^[۶۵]، سایس دنتاپ^[۶۶] و همکاران، ۲۰۰۵) و آزمون ویسکانسین (کاتافا^[۶۷]، پارلاد^[۶۸]، لومنا^[۶۹]، برناردو^[۷۰]، و همکاران، ۱۹۹۸؛ نگهاما^[۷۱]، اکادا^[۷۲]، کاتسومی^[۷۳]، یاموچی^[۷۴] و همکاران، ۲۰۰۱؛ پرنیز^[۷۵]، مائستو^[۷۶]، بارسلو^[۷۷]، فرنانز^[۷۸] و همکاران، ۲۰۰۴) اشاره کرد.
۲-۴- آزمون جور کردن کارتهای ویسکا نسین WCST^[79]
(گرانت و برگ^[۸۰]، ۱۹۹۳) برای اندازه گیری استدلال انتزاعی، مفهوم سازی، و پاسخ دهی تکراری^[۸۱] در افراد سنین ۵/۶ تا ۸۹ ساله به کار می رود. در این تکلیف از بیمار خواسته می شود که کارت های که به او ارائه می شود بر اساس یکی از سه اصل مربوط به عضویت، دسته بندی کند. مقیاس های بدست آمده از این آزمون به قرار زیر می باشد: طبقه بندی های انجام شده، پاسخ های تکراری، خطاهای تکراری، خطاهای غیرتکراری، ناکامی در نگهداری آمایه و کفایت یادگیری هبن، میلبرگ (۲۰۰۲، ترجمه حق شناس، ۱۳۸۵).
عملکرد اجرایی را می توان به وسیله آزمون جور کردن کارت های ویسکانسین سنجید. این آزمون شامل دو بعد تغییرپذیری است: تغییر بعد درونی^[۸۲] که شامل تغییر پاسخ به بعد مشابه محرک است (برای مثال، انتخاب دایره به جای مربع) و تغییر بعد بیرونی، که در این صورت آزمودنی باید در جهت بعد متفاوت محرک ارائه شده تغییر کند. (برای مثال، انتخاب بر مبنای رنگ وقتی که ملاک طبقه بندی قبلی شکل بوده). در اصل، تغییر بعد بیرونی مؤلفه هسته ای آزمون جور کردن کارت های ویسکانسین است و با توانایی آزمودنی در مورد آگاهی از مفهوم طبقه بندی در هر مرحله مرتبط است. تغییر موفقیت آمیز بعد درونی، به تصمیم یادگیری یا توانایی یادگیری مجموعه نیاز دارد. شکل دیگری از این آزمون بعد درونی- بیرونی است که به بررسی این موضوع می پردازد که عملکرد ضعیف به ایجاد خطای در جا ماندگی منجر می شود (یعنی امتداد پاسخ نامناسب در بعد تقویت شده قبلی) یا به یادگیری نامتناسب (یعنی نادیده گرفتن پاسخ غلط قبلی). مطالعات نشان داده اند که این آزمون ها بیماران مبتلا به آسیب کانونی در لوب پیشیانی و هسته های قاعده ای، نقایصی را نشان می دهند. به علاوه، در حالی که بیماران مبتلا به آسیب موضعی پیشانی خطای درجاماندگی نشان می دهند، افراد مبتلا به بیماری پارکینسون یادگیری مناسب ندارند و قادر به یادگیری اساس طبقه بندی ها نیستند. (اوون^[۸۳]، روبینز^[۸۴]، هادگز^[۸۵]، سامرز^[۸۶]، ۱۹۹۳).
مطالعات مربوط به جریان خون منطقه ای مغز (RCBF)^[87] با بهره گرفتن از توموگرافی گسیل پوزیترون (Spect-PET)^[88] نشان داده است که اختلال در پاسخگویی به آزمون ویسکانسین با اختلال عملکرد لوب فرونتال رابطه دارد. در تعدادی از بیماران اسکیز و فرن اختلال عملکرد لوب فرونتال مشاهده شده است. (استراتا^[۸۹] و دانیلو^[۹۰]، ۲۰۰۰).
در این بیماران ضمن اجرای آزمون ویسکانسین افزایش جریان خون در ناحیه دورسوترال پروفرونتال مشاهده نشد (گرین^[۹۱] و ساترز^[۹۲]، ۱۹۹۲).
۲-۵- آزمون کلمه و رنگ استروپ^[۹۳]
آزمون کلمه و رنگ استروپ به عنوان یکی از قدیمی ترین و کارآمدترین ابزارها به مطالعه فشار روانی می پردازد. این آزمون به نام روانشناسی که این تست را به صورت استروپ رنگی آن ابداع کرد یعنی جان راندلی استروپ نام گذاری شد (کلین مک لاروو پنی مک دونالد^[۹۴]T 2000).
در سال ۱۹۳۵ جان رایدلی استروپ تز دکتری خویش را به این پدیده اختصاص داد و به دنبال پژوهشهای جالب توجه او، موضوع فوق به نام وی به «پدیده استروپ»^[۹۵] معروف شد (لف را نکویس^[۹۶]، ۱۹۸۰).
به طور کلی پدیده استروپ تأثیر محرکهای گوناگون و ابعاد مختلف آنها بر روان انسان مورد توجه قرار داده است هر شی ابعاد مختلف دارد. چنانچه از فردی خواسته شود تا به این ابعاد توجه کند، هم مدت زمان توجه به هر بعد و هم پاسخ وی نسبت به هر یک از ابعاد متفاوت خواهد بود. به هنگام توجه به یک بعد، به نظر می رسد پاره ای از ابعاد دیگر نامربوط پنداشته شده و پاسخی بر نمی انگیزد. به عبارت دیگر در توجه به ابعادگوناگون محرکها، تمایز و تفکیکی به عمل می ­آید. استروپ برای ایجاد استرس در افراد از این خصوصیت ذهن انسان استفاده کرد و این فرض را مورد آزمون قرار داد که اگر فرد به ابعاد مربوط به اشیاء پاسخ دهد، احتمالاً زمان کمتری صرف پاسخ­دهی خواهد کرد تا هنگامی که به ابعاد نامربوط پاسخ می دهد. استروپ از آزمودنی ها خواست تا به ابعاد طبیعی پدیده ها توجه نکنند و به ابعاد غیر طبیعی آنها پاسخ دهند و از آنجا که گرایش ذهنی و روانی انسان در درجه نخست متوجه ابعاد طبیعی و مربوط پدیده هاست. لذا تلاش آزمودنی ها توجه به ابعاد غیر طبیعی و نامربوط اشیاء در آنها تعارض و استرس ایجاد می کند (پاپالیا و اولدز^[۹۷] ، ۱۹۸۵).

۴-۲- روش ناحیه بندی سیستم توزیع: ۴۳
۴-۳- روش جایابی FCLها: ۴۵
۴-۳-۱- پیاده سازی الگوریتم پیشنهادی بر روی سیستم ۳۰ باسه IEEE: 48
۴-۳-۲- پیاده سازی الگوریتم پیشنهادی بر روی سیستم شعاعی ۶۹ باسه IEEE 65
۴-۴- هماهنگی رله های هر ناحیه از سیستم توزیع ۳۰ باسه IEEE 70
۴-۴-۱- قیود رله های اصلی و پشتیبان: ۷۱
۴-۵- نتیجه گیری و پیشنهادات ۷۳
منابع ۷۵
پیوست ها ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….۷۸
پیوست الف ۷۸
پیوست ب ۷۹
پیوست ج ۸۲
فهرست شکل­ها
عنوان صفحه
شکل۱- ۱: هماهنگی بین دو فیوز بدون حضور DG [14] 3
شکل۱- ۲: قسمتی از یک شبکه توزیع با حضور DG [14] 4
شکل۱- ۳: حد مورد نیاز برای هماهنگ بودن دو فیوز F2,F3 [14] 5

شکل۱- ۴: قسمتی از یک سیستم توزیع به همراه ریکلوزر و فیوز [۱۴] ۶
شکل۱- ۵: هماهنگی بین ریکلوزر و فیوز نشان داده شده در شکل(۱-۱۸) [۱۴] ۶
شکل۱- ۶: حد مورد نیاز برای هماهنگی بین ریکلوزر و فیوز [۱۴] ۸
شکل۱- ۷: هماهنگی رله ها بدون حضور DG [14] 8
شکل۱- ۸: فیدر توزیع در حضور DG [14] 9
شکل۱- ۹: هماهنگی رله ها برای خطاهای پایین دست در حضور DG [14] 10
شکل۱- ۱۰: حد مورد نیاز برای هماهنگی رله ها برای خطاهای بالا دست [۱۴] ۱۱
شکل۲- ۱: نمودار رشد مزارع بادی ۱۷
شکل۲- ۲: شبکه فشار متوسط حاوی منبع تولید پراکنده ۲۰
شکل۲- ۳: مدار معادل تونن شکل ۱-۲ ۲۰
شکل۲- ۴: ساختار یک SSFCL 24
شکل۲- ۵: ساختار دیگری از SSFCL 25
شکل۲- ۶: ساختار یک SSFCL با شاخه میانی ۲۵
شکل۲- ۷: مدار معادل محدودکننده رزونانسی در زمان اتصال کوتاه ۲۶
شکل۲- ۸: مدل یک سیم ابررسانا ۲۶
شکل۲- ۹: مدل مداری یک SFCL از نوع القایی ۲۷
شکل۲- ۱۰: مدل مداری یک SFCL از نوع راکتور DC 28
شکل۲- ۱۱: مدار سه فاز SFCL از نوع راکتور DC 28
عنوان صفحه
شکل۲- ۱۲: مدار تکفاز محدودکننده غیر فوق هادی نوع راکتور DC 29
شکل۲- ۱۳: مدار سه فاز محدودکننده غیر فوق هادی نوع راکتور DC 29
شکل۲- ۱۴: وقوع خطا در جلوی فیدر متصل به منبع تغذیه ۳۰
شکل۳- ۱: اتصال سری FCL و DG 34
شکل۳- ۲: سیستم توزیع ۳۰ باسه IEEE 35
شکل۳- ۳: تعداد ناهماهنگی های بوجود آمده بین رله ها ۳۶
شکل۳- ۴: امپدانس FCL برای محل های مختلف نصب DG 36
شکل۳- ۵: استفاده از FCL در محل اتصال شبکه قدرت به سیستم توزیع ۳۷
شکل۳- ۶: استفاده از FCL دوتایی ۴۰
شکل۳- ۷: کاهش افت ولتاژ به علت استفاده از FCL دوتایی ۴۰
شکل۳- ۸: کاهش نوسانات فرکانس به علت استفاده از FCL دوتایی ۴۱
شکل۴- ۱: روش معرفی شده برای ناحیه بندی سیستم توزیع ۴۳

۲- مواد مخدر اعصاب حسی و مراکز مغزی را تخدیر و بی حس نموده و طبعا از حساسیت آن ها می‌کاهد در نتیجه منجر به کاهش میزان ادراک و حساسیت روحی شخص می‌گردد.
۳- عوارض سوء مصرف مواد مخدر به مروز زمان بر جسم و روان آدمی به گونه‌ای است که سلامت جسمی و روانی را از انسان می‌گیرد و بدین وسیله او را از هر حیوانی زبون‌تر می‌سازد او را تبدیل به موجودی می‌کند که نه حیوان است، نه انسان، حیوان نیست، چون جسمش سالم نیست. انسان نیست چون فاقد عواطف و احساسات و اراده و ابتکار و خلاقیت است.
۴- مصرف کننده مواد به هر انگیزه‌ای دست به چنین کاری زده باشد پس از لحظات یا ساعات سرخوشی دچار اندوه و یاس و نگرانی و اضطراب زاید الوصفی می‌گردد.
۵- کسانی که تریاک و مشقات آن را مصرف می‌کند و دیر یا زود به عوارضی چون، بیدار خوبی، رعشه عضلات، حالت تهوع، کاهش فشار خون، از دست دادن قدرت بیان، بی دقتی در بینایی مبتلا می‌شوند (قایدی و قایدی،۱۳۹۲).
عوارض اقتصادی ومالی:
۱- خسارت بر اقتصاد و وضعیت مالی خانواده معتاد. این خسارت و هزینه تحصیلی غالبا قسمت قابل توجهی از درآمد مالی خانواده معتاد را شامل می‌شود. امکاناتی که می‌بایست در جهت رفاه و آسایش و تعلیم و تربیت اعضای خانواده قرار می‌گرفت، دود می شود و به آسمان می‌رود.
۲- خسارت وارد بر اقتصاد کشور ناشی از نگهداری معتادان در زندان ها. بر اساس آمارهای موجود تعداد زندانیان کشور در سال های ۱۳۷۷ و ۱۳۷۸ بین ۱۵۰ تا ۱۶۰ هزار نفر بوده است که بیش از ۶۰ درصد آنان یعنی ترتیب یکصد هزار نفر، آنان را معتادان و مجروحین مواد مخدر تشکیل داده‌اند.
۳- اعتیاد و قاچاق مواد مخدر مانعی بزرگ بر سر راه توسعه و رونق اقتصادی، خسارت های ناشی از سوء مصرف و قاچاق مواد مخدر بر اقتصاد مملکت سالانه بالغ بر ۱۵۰۰ میلیارد تومان است که در مقایسه با تعداد معتادان کشور سرانه هر معتاد بالغ بر دو هزار تومان در روز می‌شود (سرداری،۱۳۸۹).
عوارض فرهنگی – اجتماعی
۱- عدم اعتیاد و امنیت اجتماعی؛
۲- اعتیاد تهدیدی علیه بهداشت عمومی (ایران پور،۱۳۹۰).
عوارض معنوی
بخاطر وجود پدیده شوم قاچاق و سوء مصرف مواد مخدر به فرد مصرف کننده، خانواده و اطرافیان او و به عموم جامعه خسارت هایی وارد می شود که به هیچ عنوان حتی با هزینه کردن میلیاردها تومان جبران نمی‌گردد. برخی از این خسارت ها به قرار زیر است:
۱- محروم شدن کودکان از داشتن خانواده مناسب؛
۲- متلاشی شدن کانون گرم و با صفای خانواده، از هم گسیخته شدن عشق مشترک (رستگار، ۱۳۸۷).
انواع مواد
هر ماده ای که پس از وارد شدن به ارگانیزم بتواند بر یک یا چند عملکرد آن اثر بگذارد ماده مخدر است. البته لغت مخدر بصورت اصطلاحی به کار رفته است و مواد مخدر الزاما تخدیر کننده نیست. در حال حاضر اصطلاح مواد روان گردان اصطلاح مناسبی برای جایگزین مواد مخدر است.

پیچیدگی موضوع مصرف مواد غیر قانونی در اصطلاحات مربوط به آن بازتاب یافته است و به نظر می رسد که این اصطلاحات مرتبا با تشکیل شوراهای مختلف حرفه ای و دولتی تغییر می یابند. یکی از سوالات که مطرح می شود این است که چه نامی باید روی مواد تغییر دهنده مغز گذاشته شود. چاپ چهارم کتابچه تشخیصی و آماری اختلالات روانی(DSM- IV) آن ها را مواد می نامد. در DSM- IV مفهوم مواد روان گردان شامل مواد شیمیایی موثر بر مغز نظیر حلال های آلی که ممکن است عمدا یا سهوا خورد شود، نیست. مواد قانونی را نمی توان از مواد غیر قانونی تفکیک کرد. بسیاری از مواد قانونی نظیر مرفین اغلب با روش های غیر قانونی تهیه شده و برای مقاصد تجویز نشده، مصرف می شوند. واژه مواد در مجموع، بر واژه دارو ترجیح دارد، چون دارو تلویحا به معنای ماده شیمایی مصنوعی است، در حالی که بسیاری از مواد با الگوهای سوء مصرف طبیعی ارتباط دارند یا برای مصرف انسان تولید نشده اند، مانند چسب هواپیما (کاپلان و سادوک، ۱۹۹۸، به نقل از ناصری،۱۳۸۹).
جدول ۲-۱: طبقات مختلف مواد

از نظریه پردازان مرمت شهری محسوب می شود که به اعتقاد وی، مفهوم مرمت شهری نباید با مفهوم مرمت ساختمانی و کالبدی اشتباه شده و بدان محدود گردد. زیرا مرمت شهری فراتر از مرمت ساختمانی عمل می‎نماید. نظریه های دوکسیادیس در خصوص مرمت شهری شامل موارد زیر است : الف) فراتر بودن مرمت شهری نسبت به مرمت ساختمانی و کالبدی. ب) مرمت شهری به عنوان هدف کاربردی، برای باز زنده سازی فضای شهری.

بر اساس نظریات فوق، اصول مداخله از دیدگاه دوکسیادیس متواند چنین باشد: الف) درمان (مداخله به منظور زدودن عناصر مخرب). ب) حفاظت (مداخله به منظور تقویت عناصر سازنده). ج) مرمت پویا (مداخله به منظور به روز نگه داشتن عناصر و فضای شهری). (همان منبع ص۱۰۵)
فصل سوم
ویژگیهای جغرافیایی
محدوده مورد مطالعه
۳-۱ ویژگی های طبیعی
۳-۱-۱ موقعیت جغرافیایی ما سال
استان گیلان توسط رشته کوه البرز و کوههای تالش از بقیه سرزمین ایران جدا گردیده و متعلق به واحد جنوبی دریای کاسپین است. از شمال به جمهوری آذربایجان و دریای کاسپین، از خاور به استان مازندران، از جنوب به استانهای قزوین و زنجان و از باختر به استان های زنجان و اردبیل هم مرز بوده و دارای گستره‎ای برابر با ۱۴۷۱۷ کیلومترمربع است و ۸/۰ درصد خاک ایران را شامل می گردد. این سرزمین بین طول های جغرافیایی ۳۶ درجه تا ۳۸ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ درجه و ۳۰ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۰ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینوییچ قرار گرفته است.
این استان با طبیعت دلپذیر خود، شامل سه بخش: جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی بوده که اقوامی از دیرباز با فرهنگ، آداب و رسوم خاص خویش در آن زندگی می کنند.
شهرستان جدید تاسیس ماسال در غرب استان گیلان و در جنوب غربی منطقه ی تالش واقع گردیده است. که مساحت آن ۴۴۷/۶۲۲ کیلومترمربع است که از شمال به شهرستان رضوانشهر، از جنوب و شرق به شهرستان صومعه سرا از مغرب به استان اردبیل محدود است. شهرستان ماسال بین ۴۸ درجه و ۴۳ دقیقه تا ۴۹ درجه و ۱۴ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۱۵ دقیقه تا ۳۷ درجه و ۳۵ دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. این شهرستان به سه بخش جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی تقسیم می گردد. بخش جلگه‎ای از اعتدال آب و هوایی بهره مند است و هر چه به کوهستانها نزدیک شویم به سرمای هوا افزوده می گردد. مهمترین ارتفاعات آن دیگاه تورشوم، شاه معلم (مولوم بند) و ریسبند و رودهای مهم آن مرغک شاندرمن و خالکایی ماسال می باشند. براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۸۵ شهرستان ماسال دارای ۲ بخش به نامهای مرکزی و شاندرمن، ۲ شهر به نامهای شهر ماسال و شهر بازار جمعه (شاندرمن)، ۴ دهستان به نامهای حومه و ماسال به عنوان دهستانهای بخش مرکزی و شیخ نشین و شاندرمن به عنوان دهستانهای بخش شاندرمن و ۱۰۸ آبادی است که از این تعداد آبادی ۹۸ آبادی دارای سکنه و ۱۰ آبادی خالی از سکنه می باشد. بر همین اساس شهرستان ماسال دارای ۴۸۰۹۱ نفر جمعیت و ۱۲۳۴۱ خانوار است. از کل جمعیت این شهرستان ۱۴۹۹۵ نفر و ۳۹۹۰ خانوار ساکن در نقاط شهری و ۳۳۰۹۶ نفر و ۸۳۵۱ خانوار ساکن در نقاط روستایی هستند. شهرستان ماسال قبلاً یکی از بخشهای شهرستان تالش محسوب می‎شد که در سال ۱۳۷۶ به شهرستان مستقل تبدیل گردید. (سالنامه آماری استان گیلان۱۳۸۹ شهرستان ماسال)
نقشه۳-۱ موقعیت شهرستان
۳-۱-۲ زمین شناسی
ساختار زمین شناسی شهرستان ماسال وابسته به نوار چین خورده آنتی کلینوریوم با محور شمالی – جنوبی بوده که این نوار چین خورده در سمت شرق خود با شیب ۶۰ تا ۷۰ درصد و در سمت غرب با شیب کمتر بین ۲۵ تا ۴۰ درصد می باشد. این مناطق در فازکوهزایی لارآمید و آلپ با بالا آمدن رسوب کرتاسه بالا و اوایل پالئوسن همراه بوده است. مرز این بالا آمدگی با حوضه فرورفته خزر به واسطه یک گسله وارونه پوشیده شده است. در این شهرستان مجموعه افیولیتی شاندرمن (بازمانده توده اقیانوسی خزر) که جزء سنگهای دگرگونی و مجموعه گشت- شاندرمن- اسالم می باشد مشاهده شده است. این مجموعه به صورت توده دگرگونی بوده و با گسل های شرقی- غربی و جنوبی از سایر تشکیلات جدا شده است.
در بخش جلگه ای این شهرستان رسوبات و نهشته های آبرفتی- کوهپایه‎ای عصر پلیوستوسن و نهشته‎های دریایی عهد حاضر تشکیل شده است. در بخش کوهپایه ای از رسوبات دوران مزوزوئیک یا دوران دوم (سنگهای آهک خاکستری و سنگهای آتشفشانی درکرتاسه زیرین) و توده دگرگونی و رسوبات پالئوزوئیک مربوط به دوران اول که از دونین تا پرمین را در برگرفته و از سنگهای تخریبی و افیولیتی متخلخل با سنگ آهک همراه با مقدار کوارتزیت و کنگلومرا و سنگهای آتش فشانی– اندزیتی تشکیل شده است. در بخش کوهپایه ای و کوهستانی، توده دگرگونی شیست سبز نیز دیده می شود.
در بخش کوهستانی رسوبات دوران اول که با گسله رورانده محور تالش از رسوبات نئوژن بخش زنجان جدا شده است و رسوبات دوران دوم به همراه شیستهای سبز به صورت شمال غربی– جنوب شرق در ارتفاعات شهرستان مورد مطالعه گسترده شده است. (نقشه زمین شناسی استان گیلان۱:۲۵۰۰۰۰)
نقشه ۳-۲ زمین شناسی
۳-۱-۳ توپوگرافی
شرایط پستی و بلندی تحت تاثیر دو عامل شکل زایی درونی و بیرونی به وجود می آید. به نحوی که ساختار اولیه زمین از لحاظ تکتونیکی و پدید آمدن ارتفاعات توسط عوامل درونی شکل گرفته و پس از آن عناصر اقلیمی به عنوان عوامل بیرونی در تغییر شکل ساختار اولیه نقش بسیار موثری ایفا می نمایند. از مکانیزم های فرسایش می توان به دما، رطوبت، منابع آب (سطحی، زیرزمینی) ، بارندگی و غیره اشاره کرد.
شهرستان ماسال از سه تیپ اکولوژیک جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی تشکیل شده که بخش جلگه ای آن از ارتفاع ۵۰ الی ۱۰۰ متر، بخش کوهپایه ای آن از ۱۰۰ الی ۵۰۰ متر و بخش کوهستانی آن ۵۰۰ متر به بالا تا ارتفاع ۲۵۰۰ متر کشیده شده است. توپوگرافی مناسب محیطی به همراه رودخانه های دائمی و پرآب سبب شده که جنگل های پایکوهی و کوهستانی و برفهای قله های ارتفاعات، اقلیم مناسب و دلپذیر را در قسمتهای مختلف خصوصاً بخش جگله ای به همراه داشته باشد. سکونتگاه های روستایی در بخش جلگه‎ای با معیشت غالب زراعت و روستاهای پایکوهی، دامداری و باغداری شکل یافته اند و بخش ارتفاعات فوقانی (نواحی کوهستانی) ییلاق افراد پایکوهی و زمان فصل گرم سال می باشد. ارتفاعات جنگل دیگاه با ۲۶۱۱ متر، جنگل خندیله پشت با ۱۵۰۰ متر، جنگل لرزانه با ۱۰۰۰ متر و جنگل رنگو با ۱۷۰۰ متر ارتفاع در بخش کوهستانی شهرستان واقع گردیده اند که مرتفع ترین قله های شهرستان کوه دیگاه با ارتفاع ۲۶۱۱ متر در بخش شاندرمن قرار دارد. رطوبت دریای خزر و ارتفاعات کوهستانی، شرایط معتدل و مرطوبی را در نواحی جگله ای محدوده مورد مطالعه، همچنین اقلیم سرد کوهستانی را در نواحی مرتفع آن پدید آورده است. این ویژگی باعث گردیده تا نواحی کوهستانی در ایام گرم سال با توجه به مطلوبیت هوا، از چشم اندازهای مناسب ییلاقی برخوردار باشند. (نقشه توپوگرافی استان گیلان۱:۵۰۰۰۰)
نقشه۳-۳ توپوگرافی
۳-۱-۴ منابع آب
در شهرستان ماسال دو رودخانه دائمی به نام های مرغک و خالکایی و یک رود فصلی به نام اسکندر رود (بهمبر) جریان دارد. استخرها و آبگیرهای موجود هم با ذخیره آبی یک میلیون مترمکعب از دیگر منابع آبی شهرستان به شمار می روند رودخانه مرغک شاندرمن از ارتفاعات ۲۶۰۰ متری شهرستان سرچشمه گرفته، رودخانه خالکایی ماسال از ارتفاعات ۲۶۰۰ متری سرچشمه گرفته این رودخانه پس از عبور از شهرستان ماسال به تالاب انزلی می ریزد و رود بهمبر نیز در ابتدا با نام اسکندررود از ارتفاعات بالادست محدوده روستای نیلاش سرچشمه گرفته و پس از طی مسیر ی به تالاب انزلی می ریزد.
-ماسال رود (خالکایی)
پهنه رودخانه ماسال رود در بخش میانی استان گیلان عرض شمالی ́ ۲ و ْ ۳۷ تا ˝ ۱۳ ́ ۲۷ و ْ ۳۷ و طول شرقی ́ ۵۱ و ْ ۴۸ تا ́ ۱۵ و ْ ۴۹ جغرافیایی گسترده شده است. مساحت این حوضه از بلندترین نقطه دهانه خروجی ایستگاه دبی سنجی طاسکوه ۲۲۱ کیلومترمربع می باشد و زهکش اصلی حوضه رودخانه ماسال رود از به هم پیوستن رودهای شاه معلم، خونی، پرسی نساء و چسلی بوجود آمده است.
از لحاظ موقعیت سیاسی حوضه خالکایی در شهرستان فومن، ماسال و صومعه سرا گسترده شده است.
شکل ۳-۱ نمای شماتیک شاخه های حوضه
رودخانه خونی
رودخانه شاه معلم
رودخانه چاسی
خالکایی
طاسکوه
-شاندرمن رود مرغک
این رودخانه در نیمه شمالی (به عبارت دقیق تر شمال غربی) حوضه رودخانه های منتهی به تالاب انزلی واقع است. محدوده جغرافیایی آن به طول́ ۵/۴۶ و˚ ۴۸ تا ́ ۵/۱۹ و ˚ ۴۹ و عرض شمالی ́ ۵/۱۷ و ˚ ۳۷ تا ́ ۳/۲۷ و ˚ ۳۷ می باشد مهمترین کانون جمعیتی آن شهر شاندرمن است و علاوه بر آن روستاهای زیادی چون، طالب دره، امام زاده شفیع، چاله سرا، توسه سرا، قران و در نهایت در روستای کتمجان به رودخانه خالکایی ماسال متصل و وارد تالاب انزلی می شود
از لحاظ موقعیت نسبی دبی حوضه در غرب شهرستان ماسال در استان گیلان واقع شده و از نظر تقسیمات هیدرولوژی کل کشور جزء حوضه آبریز دریای خزر محسوب می گردد و آبادیهای این حوضه در ارتفاعات شامل خشکه دریا، سرخ سنگان، ویرگاه، دشته، سفیس تونه، اوربند، انگنه سی، خشکه لیمار، سوره ژیه، البرکان، سرکوم، برنبم بلنگاه، خشکه بیله و راستکه می باشد. حوضه شاندرمن هم مرز سرشاخه های خلخال از استان اردبیل و نیز حوضه های خالکایی ماسال و چفرود رضوانشهر می باشد (مشاور جنگل سبز گستر، ۱۳۸۳، ص ۹) .
نقشه ۳-۴ شبکه آب
۳-۱-۵ اقلیم
شناخت نوع اقلیم یک ناحیه براساس دیدگاه های منطقه ای و محلی قابل بررسی می باشد. تحقیق منطقه ای باید با توجه به شناخت جریانات جوی و توده های هوایی در مقیاس بزرگ که ناحیه را مورد تاثیر قرار می دهند، صورت پذیرد و شناخت محلی نیز با توجه به عناصر آب و هوایی و تجزیه و تحلیل پارامترهای هواشناسی امکان پذیر می باشد.
شهرستان ماسال در قسمت جنوب غربی حاشیه دریای خزر واقع گردیده و حاشیه غربی و جنوب غربی این محدوده را نواحی کوهستانی فراگرفته اند. جریانات عمومی فشار هوا نشان می دهد که این محدوده از سمت شمال و شمال شرق در دوره سرد سال تحت تاثیر جریان پرفشار سیبری بوده و در این دوره هوای سرد و بری قطبی به سوی این ناحیه هدایت می شود.
- درجه حرارت
درجه حرارت یا دما عبارتست از اندازه گیری انرژی گرمائی که در داخل خاک و هوای قابل سنجش می‎باشد و تمام ارگانیسم ها به صورت مستقیم از این حرارت متاثرند. (جعفر پور، ۱۳۷۷، ص ۳۳)
مقصود از رژیم حرارتی تغییر عوامل دمای هوا بر حسب زمان در طول سال میباشد و همچنین افزایش ارتفاع باعث کاهش دما میباشد و عامل تعدیل کننده درجه حرارت است برای رژیم حرارتی می توان از طول دوره کوتاه مدت تری استفاده نمود زیرا دما بر خلاف بارندگی دارای تغییرات سالانه خیلی زیاد نیست و تغییرات ماهانه آن از سالی به سال دیگر خیلی زیاد نمی باشد. در طول ماه های تابستان هوای ماسال با وجود اینکه از لحاظ درجه گرما از بسیاری نواحی کشورپایین تر به نظر می رسد ولی به علت وجود رطوبت فراوان و حالت شرجی که در طول تابستان وجود دارد از نظر شدت گرما ناراحت کننده و برای اشخاص غیر بومی غیر قابل تحمل جلوه می کند. دامنه محدودیت های دمایی در واحدهای جلگه ای و کوهپایه ای ماسال نوع کشت و نوع نظام زراعی و معیشتی را تحت تاثیر خود قرار داده است. معدل درجه حرارت در شهرستان ماسال ۸/۱۵ سانتیگراد می باشد. میانگین حداکثر درجه حرارت سالانه ۹/۲۰ درجه و معدل حداقل درجه حرارت سالانه نیز ۱۱ درجه سانتیگراد محاسبه شده است. برای بررسی رژیم حرارتی ایستگاه مورد مطالعه نیز پنج عامل حرارتی زیر مورد بررسی قرار گرفته که نتایج آن در جدول ذیل می باشد:
جدول ۳-۱ درجه حرارت ایستگاه مورد مطالعه ۱۳۸۸-۱۳۵۸